ارزیابی کیفی آبخوان مجن با تکیه بر آلودگیهای ناشی از کشاورزی

ترکیب شیمیایی آب زیرزمینی متأثر از عوامل مختلفی نظیر آب و هوا، زمین شناسی، ویژگی های هیدروژئولوژیکی آبخوان و البته عوامل انسانی نظیر کشاورزی (آب برگشتی ناشی از آبیاری) می باشد. با توجه به توسعه کشاورزی در دشت مجن از توابع شهرستان شاهرود در استان سمنان و احتمال آلودگی آبخوان در اثر آن، مطالعه حاضر با هدف ارزیابی کیفی آبخوان مجن با تکیه بر آلودگی های ناشی از کشاورزی انجام شده است. به منظور دستیابی به این هدف ابتدا هیدروژئولوژی و هیدروشیمی آبخوان با استفاده از داده های کمی و کیفی پیزومترهای موجود در دشت مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین در تیر ماه 91 از تعداد 17 حلقه چاه کشاورزی نمونه برداری شده است. پارامترهای ec، ph و دما در صحرا و غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی (+na، mg2+، ca2+، hco3-، so42+، cl-) و همچنین نیترات و فسفات که از آلاینده های اصلی کشاورزی می باشند، در آزمایشگاه تعیین شده است. بر اساس نقشه هم پتانسیل آبخوان جهت کلی جریان آب زیرزمینی از سمت غرب به شرق می باشد. منطقه تغذیه آبخوان شامل بخش های غربی و شمال غربی و منطقه تخلیه شامل بخش جنوب شرقی آبخوان می باشد. سطح آب زیرزمینی در تعدادی از پیزومترها که در محدوده زمین های کشاورزی قرار گرفته اند، به مرور زمان حدود 4 تا 7 متر افزایش یافته که این موضوع می تواند مرتبط با تغذیه آبخوان از طریق آب برگشتی ناشی از فعالیت های کشاورزی باشد. بر اساس داده های کیفی پیزومترها، تیپ آنیونی غالب آب زیرزمینی از نوع بیکربناته بوده که در شمال منطقه به دلیل حضور رسوبات شیل و مارنی و تبخیری به تیپ آنیونی کلروه و سولفاته تغییر می یابد. بالاترین میزان پارامترهای هدایت الکتریکی (1332 میکروزیمنس)، سولفات (2/387 میلیگرم بر لیتر)، کلر (5/143 میلیگرم بر لیتر) و سدیم (2/78 میلیگرم بر لیتر) در بخش های شمالی آبخوان مشاهده می شود. بررسی کیفی آبخوان در محدوده زمین های کشاورزی بیانگر افزایش غلظت نیترات و فسفات می باشد. ارتباط مشخصی بین هدایت الکتریکی و غلظت نیترات و همچنین بین غلظت نیترات و عمق چاه ها دیده می شود. بالا بودن غلظت نیترات (میانگین غلظت حدود 7/63 میلی گرم بر لیتر) و فسفات (میانگین غلظت حدود 26/0 میلی گرم بر لیتر) در چاه های با عمق کمتر از 175 متر بیانگر سطحی بودن منشأ آنها در آبهای زیرزمینی منطقه بوده و تاثیر تخریبی کشاورزی بر کیفیت آبخوان مجن را تایید می نماید